Strategie ochrony roślin dzielą się na konwencjonalne, integrowane (IPM) oraz ekologiczne.
Strategia konwencjonalna – opiera się na chęci uzyskania jak największego plonu przy zużyciu ogromnej ilości środków produkcji oraz jak najmniejszych nakładów, głównie finansowych i robocizny. W realizowaniu konwencjonalnej strategii ochrony roślin wykorzystywane są głównie środki chemiczne, w mniejszym stopniu preparaty biologiczne oraz zabiegi agrotechniczne. Strategia wywołuje wiele zjawisk niekorzystnych nie tylko dla środowiska (erozja gleb, zanieczyszczenia wód gruntowych, brak ochrony organizmów pożytecznych, akumulacja środków ochrony roślin w środowisku, spadek żyzności gleby itd.), ale również dla człowieka (obniżenie jakości żywności, głównie poprzez wysokie pozostałości środków ochrony roślin w plonach, ukierunkowanie produkcji na wielkość plonu a nie jego jakość).
Strategia Integrowanej ochrony roślin (IPM) – jest to sposób polegający na wykorzystywaniu dostępnych metod ochrony roślin, faworyzujących metody niechemiczne w celu zminimalizowania ryzyka dla ludzi, zwierząt i środowiska. Program IPM opiera się w pierwszej kolejności na metodach mechanicznych oraz zmianowaniu, doborze odmian odpornych, monitoringu szkodników i chorób, działaniach prewencyjnych. W dużym stopniu do ochrony wykorzystuje metody biologiczne (pożyteczne organizmy, preparaty biologiczne), ograniczając użycie preparatów chemicznych do niezbędnego minimum. IPM wykorzystuje wiedzę na temat chorób i szkodników aby skutecznie dobrać metodę zwalczania oraz sprzyjać występowaniu organizmów pożytecznych.
Strategia ekologiczna – wykorzystywana jest przez producentów ekologicznych oraz uprawiających w systemie jakości baby food, a także bez pozostałości. Nie dopuszcza do użycia preparatów chemicznych oraz nawozów mineralnych. Strategia opiera się na wykorzystaniu dostępnych metod agrotechnicznych, monitoringu, zmianowaniu, doborze odmian, wyborze preparatów oraz zestawieniu tego wszystkiego z wiedzą na temat biologii szkodników i chorób. Ważnymi elementami tej strategii są:
- preparaty biologiczne, oparte na pożytecznych mikroorganizmach, które mogą służyć jako środki ochrony roślin (np. grzyb entomofilny Beauveria bassiana, Bacillus thuringiensis bakteria wykorzystywana w zwalczaniu gąsienic) oraz preparaty pomocnicze (np. mikroorganizmy glebowe)
- promocja wykorzystania pożytecznych organizmów (makro- i mikro-) poprzez wprowadzanie nowych gatunków lub zwiększanie populacji już występujących (np. dobroczynek gruszowy).
Stosowanie strategii ekologicznej ma działanie długofalowe gdyż zapewnia żyzność gleby, wysoką bioróżnorodność, ograniczenie szkodników i chorób oraz wysoką jakość plonu, wolną od pozostałości środków ochrony roślin.
Czym są preparaty biologiczne i jak się je stosuje?
Preparaty biologiczne zawierają substancje pochodzenia naturalnego, np. wyciągi roślinne, mikro- i makroorganizmy. Mogą być stosowane jako nawozy, biostymulatory odporności, preparaty poprawiające właściwości gleby, preparaty pomocnicze oraz środki ochrony roślin. Znajdują zastosowanie we wszystkich uprawach polowych jak i pod osłonami.
Zastosowanie zależy od rodzaju preparatu i składnika aktywnego w nim zawartego.
Preparaty mikrobiologiczne – zawierające mikroorganizmy jako substancję aktywną, np. grzyb Beauveria bassiana w preparacie Naturalis®– należy stosować wczesnym rankiem lub wieczorem aby jak najbardziej ograniczyć ekspozycję mikroorganizmu na zabójcze dla niego promienie UV.
Na efektywność zabiegu wpływa również panująca pogoda, dlatego aplikację należy przeprowadzać w optymalnych warunkach rozwoju danego mikroorganizmu.
Preparaty zawierające makroorganizmy aplikuje się w celu introdukcji (syn. wprowadzania, zasiedlania) pożytecznych organizmów do uprawy. Często trudno nazwać taki produkt preparatem ze względu na jego formę. Przykładem są kruszynki (Trichogramma spp.) dostępne np. jako preparat TrichoCap® składający się z kartonowych zawieszek zawierających owada oraz dobroczynek gruszowiec wprowadzany do uprawy w okresie zimowym w postaci filcowych opasek z zimującymi formami tego pajęczaka. Zasiedlanie uprawy przeprowadza się w konkretnych terminach, zapewniających pożytecznym organizmom najlepsze warunki do rozwoju.
Nawozy, biostymulatory, preparaty pomocnicze, preparaty poprawiające właściwości gleby – zwykle ich sposób aplikacji niczym nie różni się od tego, w którym stosuje się chemiczne preparaty. Jednak trzeba zwrócić uwagę na preparaty, w skład których wchodzą mikroorganizmy (np. FREE N 100 zawierający bakterie Azotobacter chroococcum), które należy stosować w sprzyjających dla nich warunkach, tak aby uzyskać największą efektywność. Preparaty biologiczne mają szeroki zakres zastosowania, a największy wpływ na skuteczność działania ma termin i warunki w jakich został aplikowany preparat.
Jaka jest skuteczność biologicznych preparatów?
Największy wpływ na skuteczność działania ma termin i warunki w jakich została przeprowadzona aplikacja preparatu. Preparaty biologiczne, zastosowane zgodnie z zaleceniami zawartymi na etykiecie, mogą dorównywać efektywnością preparatom chemicznym. Dodatkowo stosowanie biologicznych metod ochrony roślin przekłada się na długotrwałe korzyści dla plantatorów, takie jak lepsza żyzność gleby, lepsze zasiedlenie upraw przez organizmy pożyteczne oraz brak pozostałości pestycydów, co pozwala uzyskać lepszą jakość plonu.
Ponadto introdukcja pożytecznych organizmów oraz stosowanie preparatów mikrobiologicznych, które charakteryzują się brakiem karencji może uratować część plonu w okresie bezpośrednio poprzedzającym zbiory, kiedy niemożliwe jest zastosowanie preparatów chemicznych.
Czy preparaty biologiczne znajdują zastosowanie w konwencjonalnym systemie ochrony?
Zdecydowanie tak! Preparaty te z pełnym powodzeniem mogą zastąpić część preparatów chemicznych, które są nagminnie nadużywane w systemach konwencjonalnej ochrony. Dodatkowo mogą przyczynić się do znacznego ograniczenia konieczności stosowania tradycyjnych pestycydów dzięki ich prewencyjnemu działaniu, np. mikrobiologiczne preparaty doglebowe zasiedlają strefę systemu korzeniowego rośliny, przez co nie tylko poprawiają jej odporność, ale również nie pozostawiają miejsca na rozwój patogenów glebowych. Zastosowanie biologicznego preparatu prewencyjnie może wyeliminować konieczność stosowania jednego lub kilku preparatów w późniejszym czasie.
Ponadto biologiczne środki ochrony roślin często wykazują skuteczność porównywalną względem preparatów chemicznych. Ich zastosowanie ogranicza występowanie zjawiska odporności szkodników na pestycydy, co ułatwia ochronę roślin w bieżącym oraz przyszłych sezonach. Środki biologiczne mogą być stosowane naprzemiennie z tradycyjnymi preparatami lub samodzielnie.
Dlaczego warto wzbogacać konwencjonalne programy ochrony o preparaty biologiczne?
Zastosowanie preparatów biologicznych w konwencjonalnych programach ochrony minimalizuje ryzyko wystąpienia odporności agrofagów na pestycydy, ale również przekłada się na długotrwałe korzyści płynące z większej żyzności gleby, bioróżnorodności oraz przede wszystkim lepszego, zdrowszego plonu.
