Choroby

Sprawca choroby: Grzyby z rodzaju Monilinia: M. fructigena (Aderh & Ruhl.) Honey, M. polystroma (G. Leeuwen) L.M. Kohn, M. laxa (Aderh & Ruhl.) Honey, M. fructicola (Winter) Honey

Występowanie: Wiśnia, morela, śliwa, brzoskwinia, nektaryna, czereśnia

Opis: Sprawca choroby występuje we wszystkich rejonach uprawy drzew pestkowych. Zimuje grzybnia i brodawkowate sporodochia w zmumifikowanych owocach oraz na porażonych pędach. Wiosną infekcji pierwotnej dokonują zarodniki konidialne, pochodzące ze sporodochiów, które zakażają kwiaty przez znamiona słupków i pręciki. Z porażonych kwiatów grzyb przenika do krótkopędów i pędów, które w przypadku wiśni i moreli zamierają w efekcie zakażenia. Z kolei do infekcji owoców dochodzi w okresie ich dojrzewania przez pęknięcia skórki lub inne uszkodzenia. Zarodniki konidialne rozprzestrzeniane są z wodą, wiatrem, a także przy udziale owadów, które żerują na porażonych roślinach. Na gnijących owocach tworzą się sporodochia, a na nich zarodniki konidialne. W ciągu sezonu wegetacyjnego dochodzi do licznych infekcji wtórnych. Rozwojowi choroby na kwiatach i pędach sprzyjają temperatury dzienne powyżej 15°C (optymalnie 25°C) oraz chłodne noce i wysoka wilgotność powietrza. Z kolei optymalna temperatura sprzyjająca infekcji
i rozwojowi choroby na owocach to 20 – 25°C i wysoka wilgotność. Choroba jest szczególnie groźna dla wiśni, ponieważ prowadzi do zamierania kwiatów, pędów, a nawet całych drzew. Odmiany wiśni: Northstar, Kelleris, i Nefris są bardzo podatne na tę chorobę.

Objawy: Objawy choroby występują na kwiatach, owocach i pędach. Porażone kwiaty gwałtownie zamierają, brunatnieją i pozostają na drzewie przez długi czas. Objawy zamierania pędów pojawiają się zwykle miesiąc po kwitnieniu. Nekroza z kwiatów przenosi się na pędy. Na skutek infekcji ich wierzchołki zakrzywiają się na kształt pastorału, a liście brunatnieją i zasychają. Na zamierających pędach pojawiają się wycieki gumy. Na owocach powstają brunatne plamy gnilne, które z czasem pokrywają się kremowymi brodawkami (sporodochiami), ułożonymi zwykle koncentrycznie dookoła miejsca infekcji. Zgniłe owoce opadają lub pozostają na drzewie, stopniowo wysychając i zmieniając się w tzw. mumie, w których grzyb zimuje. Część z nich przylepia się do pędów, a wiosną można zaobserwować w tych miejscach nekrozę kory.

Sprawca choroby: Grzyb Blumeriella jaapii (Rehm).

Występowanie: Wiśnia, czereśnia

Opis: Choroba występuje powszechnie we wszystkich rejonach uprawy wiśni i czereśni. Jej nasilenie zależy od warunków pogodowych, wielkości źródła infekcji oraz podatności odmiany. Powoduje duże straty w szkółkach i sadach. Choroba obniża wytrzymałość drzew na mróz, powoduje zahamowanie wzrostu podkładek, ogranicza przyjmowanie oczek oraz negatywnie wpływa na plonowanie w kolejnym sezonie. Głównym źródłem pierwotnych infekcji są przede wszystkim zarodniki workowe patogenu, tworzące się w owocnikach na porażonych w poprzednim sezonie opadłych liściach. Zarodniki te uwalniają się podczas opadów deszczu. Pierwsze ich wysiewy mają miejsce pod koniec kwitnienia wiśni i czereśni. Inkubacja choroby trwa 9 – 15 dni. Na górnej stronie porażonych liści powstają drobne plamy, a na dolnej, w miejscu tych plam, tworzą się skupienia zbitej grzybni z trzonkami i zarodnikami konidialnymi. Podczas wilgotnej pogody zarodniki rozsiewają się i są przyczyną masowych infekcji wtórnych aż do końca wegetacji. Rozwojowi choroby sprzyja temperatura powietrza w zakresie 16 – 19°C oraz częste opady deszczu w okresie od maja do lipca. Warunkiem niezbędnym do rozwoju tej choroby jest zwilżenie liści.

Objawy: Objawy choroby występują zwykle na liściach, rzadziej na szypułkach owoców. Od końca V na liściach pojawiają się początkowo szaro-zielone, później brunatno-czerwone plamki. Najwięcej plam występuje na obrzeżach liści. Tkanki liścia w miejscu plam obumierają, a drobne nekrozy zlewają się w większe skupienia. Na dolnej stronie liści, w miejscu plam, tworzą się małe, biało-kremowe wzniesienia, będące skupieniami zarodników konidialnych. Silnie porażone liście żółkną i opadają. Nasilenie choroby wzrasta w połowie lata i często prowadzi do przedwczesnej defoliacji, która zaburza proces dojrzewania owoców.

Sprawca choroby: Bakterie: Pseudomonas syringae pv. syringa (poraża wszystkie gatunki drzew owocowych), Pseudomonas syringae pv. morsprunorum (poraża wyłącznie drzewa pestkowe)

Występowanie: Czereśnia, wiśnia, morela

Opis: Sprawca choroby jest polifagiem. Największe szkody wyrządza w sadach i szkółkach drzew pestkowych. Odmiany czereśni podatne na raka bakteryjnego to m.in.: Hedelfińska, Czarna Późna, Napoleon, Van. Z kolei podatne odmiany wiśni to m.in. Nefris i Wanda.

Źródłem pierwotnej infekcji są bakterie zimujące w pąkach, tkankach wokół śladów po opadłych liściach, a także na pograniczu nekroz i zrakowaceń. Wiosną bakterie rozprzestrzeniają się m.in. za pośrednictwem wiatru, deszczu i owadów. Do zakażenia roślin dochodzi przez naturalne otwory, organy kwiatowe oraz zranienia. Infekcji drzew i rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza. W cyklu rozwojowym raka bakteryjnego wyróżnia się fazę zimową, występującą na organach zdrewniałych, oraz letnią – występującą na liściach, pędach zielnych, kwiatach i zawiązkach owoców. W okresie lata bakterie mogą także przeżywać i rozmnażać się na powierzchni roślin bez ich zakażania, jednak w sprzyjających warunkach atmosferycznych mogą stanowić ważne źródło infekcji w okresie wegetacji. Występowanie choroby zwiększają uszkodzenia mrozowe drzew.

Objawy: Patogen poraża wszystkie nadziemne organy drzew. Na kwiatach pierwsze objawy występują pod koniec kwitnienia w postaci ciemnobrunatnego przebarwienia słupków i płatków. Kwiaty, które uległy zgorzeli, pozostają martwe na krótkopędach. Na młodych pędach powstają początkowo ciemnozielone plamy, które z czasem żółkną i czernieją. Pędy znajdujące się powyżej miejsca infekcji zaginają się łukowato i zamierają. Choroba może rozprzestrzeniać się na gałęzie, powodując ciemnobrązowe zgorzele i zrakowacenia, którym często towarzyszą gumowate wycieki. Porażone tkanki ulegają zbrunatnieniu i nekrozie. Na liściach pojawiają się drobne, jasnozielone, później nekrotyczne plamy, otoczone jaśniejszą obwódką (halo). Znekrotyzowana tkanka w obrębie plam z czasem wykrusza się, prowadząc do powstawania charakterystycznych dziurek w liściach.

Na niedojrzałych owocach tworzą się małe, brunatne, wodniste plamy, które z czasem czernieją, zasychają i zapadają się aż do pestki.

Sprawca choroby: Grzyb Taphrina deformans (Berk.) Tul. 

Występowanie: Brzoskwinia, nektaryna

Opis: Choroba powoduje znaczny spadek plonu oraz wzrost wrażliwości drzew na niską temperaturę. Popularna odmiana brzoskwini Readhaven wykazuje bardzo dużą podatność na tę chorobę. Sprawca choroby zimuje na powierzchni pędów i łusek pąków w postaci zarodników workowych (askospor) i konidialnych (blastospor). Do pierwszych zakażeń dochodzi wiosną w okresie nabrzmiewania pąków przez strzępki infekcyjne pochodzące z blastospor. Grzyb przerasta blaszkę liściową, tworząc nowe pokolenie worków i pokrywa liście białoszarym nalotem. Następnie w okresie letnim, w czasie opadów, w workach powstają zarodniki workowe, które, pączkując, tworzą blastospory. W tej postaci patogen pozostaje na powierzchni drzew aż do wiosny. Nie dochodzi jednak do infekcji wtórnych, dlatego drzewa w ciągu lipca regenerują ulistnienie. Czynnikiem sprzyjającym infekcji jest deszczowa
i chłodna wiosna. Poza tym ciepłe zimy sprzyjają tworzeniu się zarodników konidialnych grzyba.

Objawy: Symptomy choroby najczęściej występują na liściach, rzadko na pędach, kwiatach i owocach.

Pierwsze objawy widoczne są pod koniec wiosny. Młode liście są zdeformowane i zgrubiałe. Blaszka liściowa jest nabrzmiała, pofałdowana i krucha, początkowo jasnozielona, z czasem przybiera barwę karminową, a na koniec brunatnieje i zasycha. Deformacje obejmują cały liść lub jego część. Latem na porażonych liściach pojawia się delikatny szaro-biały, woskowy nalot. Na drzewach silnie porażonych objawy choroby występują także na pędach, gdzie patogen powoduje nabrzmiewanie miękiszu korowego. Objawy na owocach występują bardzo rzadko w postaci małych ran i niewielkich, ciemnoczerwonych przebarwień skórki. Owoce drobnieją i wcześnie opadają z drzew.

Sprawca choroby: Grzyb Botryotinia fuckeliana (De Bary) Whetzel, anamorfa Botrytis cinerea Pers.

Występowanie: Polifag – poraża różne gatunki roślin sadowniczych, m.in. czereśnie

Opis: Sprawca choroby zimujena martwych szczątkach roślinnych, na żywych porażonych organach roślin oraz w glebie w postaci grzybni i sklerocjów. Wiosną w warunkach chłodnej i wilgotnej pogody patogen obficie zarodnikuje, a zarodniki konidialne wraz z prądami powietrza i kroplami deszczu infekują kwiaty i owoce. Część zakażonych kwiatów zamiera, a u części brak jest widocznych objawów choroby. Również na owocach przebieg choroby może być utajony i dopiero w sprzyjających warunkach, np. po wyjęciu owoców z chłodni, następuje ich gwałtowne gnicie.

Objawy: Na czereśniach patogen poraża kwiaty i owoce. Kwiaty brunatnieją, a na owocach pojawiają się brunatne, gnilne plamy. W trakcie zbioru oraz w czasie przechowywania i transportu owoców dochodzi do ich masowego gnicia. Pierwsze psują się owoce uszkodzone, spękane. W warunkach wysokiej wilgotności porażone owoce pokrywają się charakterystycznym szarym nalotem trzonków
i zarodników konidialnych.

Sprawca choroby: Grzyb Glomerella cingulata (Stonem.) Spauld. et Schrenk

Występowanie: Wiśnia

Opis: Choroba występuje często, we wszystkich rejonach uprawy wiśni, zwłaszcza na podatnych odmianach (Northstar, Pandy, Łutówka, Kelleris, Nefris, Groniasta z Ujfehertoi).Źródłem infekcji pierwotnych są zarodniki konidialne, tworzące się na zmumifikowanych owocach, pozostających
w sadzie. Zarodniki konidialne, obecne na owocach w warunkach wilgotnej pogody, dokonują kolejnych infekcji. Rozwojowi choroby sprzyjają lata z dużą ilością opadów w okresie dojrzewania wiśni i temperatury w zakresie 20 – 30°C.

Objawy: Na porażonych owocach powstają okrągłe, gnilne, zapadające się plamy.

W okresie wilgotnej pogody na plamach rozwijają się koncentrycznie ułożone skupienia zarodników konidialnych, barwy pomarańczowo-kremowej. Zarodniki te stanowią źródło infekcji dla innych owoców. Porażone owoce zwykle zasychają i pozostają na drzewie w postaci mumii. Czasami przebieg choroby jest utajony, a objawy rozwijają się dopiero podczas transportu i przechowywania owoców.

Sprawca choroby: Wirus ospowatości śliwy (Plum pox virus, PPV).

Występowanie: Śliwa, brzoskwinia, nektaryna, czereśnia, ałycza, ozdobne gatunki Prunus spp.

Opis: Ospowatość śliw to jedna z najgroźniejszych chorób tych drzew owocowych. Powoduje zmniejszenie wielkości owoców, obniżenie jakości oraz wysokości plonu. Drzewa porażone wirusem są bardziej wrażliwe na przemarzanie. Sprawca choroby przenoszony jest podczas rozmnażania wegetatywnego (porażone zrazy, podkładki) oraz przez wiele gatunków mszyc, np. mszycę śliwowo-kocankową. Odmiany najbardziej podatne na szarkę to: Węgierka Zwykła, Węgierka Włoska, Węgierka Łowicka, Čačanska Rodna, Valor, Katinka, Valjevka. 

Objawy: Na liściach powstają chlorotyczne plamy w kształcie pierścieni, nieregularnych cętek oraz pasków wzdłuż bocznych nerwów. Charakter i intensywność symptomów na owocach są różne – w zależności od gatunku zainfekowanej rośliny oraz podatności danej odmiany na wirusa. Na chorych owocach występują fioletowo-czerwone plamy i pierścienie oraz deformacje powierzchni w formie zapadniętych zagłębień i bruzd. Miąższ owocu pod zdeformowaną powierzchnią zapada się, staje się gąbczasty, brązowy i niesmaczny. Na pestce występują charakterystyczne czerwone plamy i pierścienie, a wokół niej krople gumy o galaretowatej konsystencji. Owoce na chorych drzewach dojrzewają 2 tygodnie wcześniej i masowo opadają.

Sprawca choroby: Grzyb Chondrostereum purpureum (Pers.) Pouzar

Występowanie: Śliwa, wiśnia

Opis: Sprawca choroby jest polifagiem występującym na większości gatunków drzew owocowych oraz na licznych drzewach liściastych, m.in. topoli i brzozie. Choroba jest bardzo groźna w sadach,
a w przypadku śliw i wiśni może prowadzić do obumierania gałęzi i konarów lub całkowitego zamierania drzew. Źródłem pierwotnych infekcji drzew są owocniki grzyba, z których rozsiewają się ogromne ilości zarodników podstawkowych. Do zakażeń kory i drewna dochodzi w miejscach zranień powstałych na skutek złamań, zimowego cięcia i innych uszkodzeń mechanicznych. Po infekcji grzybnia szybko rozrasta się w drewnie i częściowo w miękiszu korowym. Porażone organy łatwo ulegają wyłamaniu. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza i temperatura powyżej 10°C .

Objawy: Najbardziej widocznym objawem choroby jest zmiana zabarwienia liści z zielonego na ołowianoszare lub srebrzyste. Objaw ten może wystąpić na pojedynczych gałęziach lub nawet w całej koronie drzewa. Innym objawem jest obumieranie kory drzew. W miejscu zakażenia, pod korą, pojawia się gąbczastość miękiszu korowego, a drewno brunatnieje i próchnieje. Przy  zaawansowanym etapie rozwoju choroby na gałęziach i pniach można zaobserwować charakterystyczne, dachówkowato ułożone owocniki grzyba o szarym zabarwieniu górnej strony
i fioletowo-czerwonym dolnej.

Sprawca choroby: Grzyb Clasterosporium carpophilum (Lév.) Aderh.

Występowanie: Czereśnia, wiśnia, morela, brzoskwinia

Opis: Choroba występuje głownie na śliwach, a silne porażenie liści może prowadzić do defoliacji i zamierania drzew. Patogen zimuje w postaci grzybni i zarodników konidialnych w miejscach uszkodzeń kory, na naroślach oraz na pędach i między łuskami pąków. Wiosną zarodniki wraz z kroplami wody przenoszone są na pąki, młode pędy oraz rozwijające się liście, gdzie dokonują infekcji pierwotnych. W trakcie sezonu wegetacyjnego w miejscach z objawami chorobowymi tworzą się zarodniki konidialne, które są przyczyną infekcji wtórnych młodych liści. Do zakażeń dochodzi w szerokim zakresie temperatury powietrza (2 – 25°C) i zwilżenia liści, które zależnie od temperatury powinno trwać 6 – 24 godziny.

Objawy: Na liściach pojawiają się drobne, początkowo chlorotyczne, później brunatne plamy. Z czasem obumarła tkanka w miejscach plam wykrusza się, pozostawiając charakterystyczne dziurki.

Patogen może też wywoływać nekrozę kory i gumozę na pędach. W miejscach uszkodzeń, na skutek zabliźniania się ran, tworzą się narośla spowodowane rozrostem tkanki przyrannej (kalusa). Do objawów rzadziej spotykanych należą drobne, ciemnobrunatne plamy na owocach.

Sprawca choroby: Grzyby Leucostoma cinctum (Fr.) Höhn., anamorfa: Cytospora cincta Sacc.,

Leucostoma persoonii (Nit.) Höhn., anamorfa: Cytospora leucostoma (Pers.) Sacc.

Występowanie: Czereśnia, śliwa, brzoskwinia, nektaryna, morela

Opis: Grzybnia i piknidia zimują na porażonych pędach. Do zakażeń dochodzi przez zranienia warstwy korowej. Najbardziej podatne na chorobę są drzewa uszkodzone przez mróz lub osłabione długotrwałą suszą. Zarodniki grzyba rozprzestrzeniają z kroplami deszczu, z wiatrem, za pośrednictwem owadów lub zanieczyszczonych maszyn i narzędzi do cięcia. Zakażenie pędów
i konarów następuje przez różnego rodzaju zranienia, np. mechaniczne, po cięciu. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność powietrza oraz temperatura powyżej 8°C.

Objawy: Zamieranie większej lub mniejszej części gałęzi w koronie – z towarzyszącą gumozą. Gumowaty wyciek pojawia się zwykle na przełomie IV i V, a w jego miejscu widoczne są wydłużone nekrozy, hamujące transport wody i składników pokarmowych do wyższych partii drzewa. Na obumarłej korze pojawiają się brodawki, początkowo czarne, a po wydostaniu się ponad powierzchnię skórki – białe, w których tworzą się zarodniki konidialne. Na porażonych pędach liście więdną, a następnie żółkną i opadają.