W ostatnich latach wzrasta częstość występowania szkodników, które dotychczas nie stanowiły istotnego zagrożenia. Do takich szkodników w uprawach sadowniczych należą chrząszcze z rodziny kornikowatych (Scolytinae): rozwiertek nieparek (Xyleborus dispar), ogłodek jabłoniowiec (Scolytus mali) i ogłodek szorstki (Scolytus rugulosus). Są to owady, które preferują drzewa osłabione, a przedłużające się okresy suszy w ostatnich sezonach wegetacyjnych niekorzystnie wpływają na kondycję drzew owocowych.
Sadownicy często nie są świadomi wielkości zagrożenia ze strony tych szkodników, dlatego warto zapoznać się z krótką charakterystyką tych szkodliwych chrząszczy.
| Gatunek | Rośliny żywicielskie | Opis szkodnika | Biologia | Objawy żerowania |
| Rozwiertek nieparek (Xyleborus dispar) | Jabłonie, grusze, śliwy, czereśnie, wiśnie, winorośl oraz wiele gatunków drzew, głównie liściastych (dęby, olchy, buki) | Jaja – białe, błyszczące.Larwy – beznogie, barwy białej z brązową głową.Dorosłe chrząszcze – czarnobrunatne z głową ukrytą pod przedpleczem: samce – 2 mm (niezdolne do lotu), samice – 3,5 mm (potrafią latać). | Zimują dorosłe chrząszcze. W kwietniu i maju następuje wylot szkodników. Samice przelatują na inne drzewa, gdzie drążą chodniki, do których składają 30 – 40 jaj. Wylęgłe larwy nie powiększają chodników, lecz odżywiają się grzybami wprowadzonymi do żerowiska przez samicę. Przepoczwarczenie następuje w lipcu, a wylot dorosłych chrząszczy – wiosną następnego roku. | Krótki chodnik, wydrążony prostopadle do osi pędu od którego odchodzą wydrążone w górę i w dół chodniki boczne, długości ok. 12 cm.U nasady zasychających krótkopędów – małe otwory (wejścia do chodników macierzystych).Zasychanie i wyłamywanie się całych gałęzi lub drzew. |
| Ogłodek jabłoniowiec (Scolytus mali) | Jabłonie i inne drzewa owocowe, sporadycznie osika, wiąz, leszczyna, głóg, jarzębina | Jaja – żółtawe.Larwy – beznogie, barwy białej, z brązową głową.Dorosłe chrząszcze – czerwonobrązowe, z widoczną głową spod silnie rozbudowanego przedplecza, długości 4 mm. | Zimują larwy w korytarzach. Po przepoczwarczeniu, zwykle w maju, wylatują chrząszcze. Po tzw. żerowaniu uzupełniającym (na rozetach liściowych) samice wgryzają się pod korę, gdzie drążą chodnik macierzysty i składają w nim do 80 jaj. Wylęgające się larwy drążą korytarze boczne. Wylot chrząszczy II pokolenia odbywa się od sierpnia do września, czasem nawet października. | Na korze pni i gałęzi otwory o średnicy 1-2 mm. Pod korą widoczne żerowisko wydrążone przez larwy (chodnik macierzysty i do 80 chodników bocznych, biegnących w początkowym odcinku prostopadle do niego, a następnie prawie równolegle do chodnika macierzystego.Wiosną chrząszcze mogą wgryzać się także do rozetek liściowych powodując ich zasychanie. |
| Ogłodek szorstki (Scolytus rugulosus) | Drzewa owocowe, rzadko buk, grab, brzoza, wiąz, głóg, jarzębina, czeremcha i kruszyna | Chrząszcze ciemnobrązowe lub czarne, długości 1,4 – 3,2 mm. | Biologia zbliżona do poprzedniego gatunku. | Żerowisko mniejsze niż u ogłodka jabłoniowca. Chodnik macierzysty przebiega wzdłuż włókien drewna, czasem skośnie. Chodniki boczne długie, niekiedy krzyżujące się. |
Warto przeglądać pnie i pędy drzew owocowych pod kątem obecności niewielkich, 1-2 mm otworków (zwłaszcza takich, w których widoczne są trociny i wypływający sok) mogących świadczyć o obecności chrząszczy z rodziny kornikowatych.
Co sprzyja kornikom?
- Słaba kondycja drzew związana z warunkami stresu środowiskowego, np. suszą lub okresowymi podtopieniami
- Uszkodzenia mrozowe
- Występowanie chorób kory i drewna
- Uszkodzenia herbicydowe drzew
- Niedostateczne nawożenie
Monitoring
Zwalczanie chemiczne korników możliwe jest jedynie w czasie ich lotu, który można monitorować za pomocą pułapek panelowych, szczelinowych oraz pułapek lepowych.
Niewielu sadowników wie, że do monitoringu rozwiertka nieparka można użyć pułapek REBELL® Rosso opracowanych przez Szwajcarską Federalną Stację Badawczą Agroscope Chanings Wädenswil (ACW). Zaletą tych pułapek jest możliwość (po zakończeniu monitoringu) umycia pułapki i zastosowania ponownie po nałożeniu nowego kleju.
Niestety, silnie zasiedlone drzewa należy usuwać z sadu, a drewna pozyskanego z tych drzew nie należy składować w pobliżu sadów.
