Strategie ochrony roślin

Najdokładniejszą lustrację zimową sadu lub jagodnika przeprowadza się dwuetapowo. Najpierw należy dokładnie przyjrzeć się sytuacji w sadzie na miejscu. W czasie lustracji plantacji należy pobrać materiał w celu dalszej dokładnej oceny. Materiał pobiera się według zaleceń z metody Holza.

Pobieranie prób w sadzie:

1. wybrać losowo 10 drzew tej samej odmiany,
2. z każdego z drzew wyciąć po 2 fragmenty pędów:
   
   • długość fragmentów pędów – ok. 20 cm,
   • pędy 2-letnie z krótkopędami,
   • pobierane z różnych wysokości korony,
   • o średnicy do 1 cm,
   • można wybierać również pędy z popękaną lub uszkodzoną korą,
     
3. dodatkowo z każdego z drzew wyciąć po 1 fragmencie pędu 1-rocznego,
4. zebrane pędy związać, zapakować do plastikowego worka i opisać (pędy 1-roczne oddzielnie):
   
   • imię i nazwisko, kontakt (np. tel.),
   • odmiana jabłoni,
   • wiek drzew i powierzchnia sadu/kwatery,
     
5. przed dostarczeniem do analizy przechowywać pędy w chłodni lub na zewnątrz w niskiej temperaturze,
6. dostarczyć do analizy lub wykonać analizę samodzielnie z wykorzystaniem binokularu.

Na efektywne żywienie roślin ma wpływ szereg czynników, m.in. jakość i ilość składników odżywczych, obecność i skład życia mikrobiologicznego, parametry gleby lub podłoża, warunki pogodowe, rodzaj uprawianej rośliny, metody uprawy itp.

Nawożenie mineralne to najszybsza metoda dostarczania dużej liczby makro- i mikroelementów do gleby. Jednak mimo wprowadzania optymalnej lub nawet nadmiernej ilości składników odżywczych do gleby, często nie są one pobierane w wystarczającej ilości przez rośliny. W wielu przypadkach związki pokarmowe występują lub przechodzą w formy niedostępne dla roślin pod wpływem różnych czynników. Zastosowanie pożytecznych mikroorganizmów glebowych nie tylko przyczynia się do zwiększenia efektywności pobierania składników pokarmowych ale również do ich przemiany z form niedostępnych dla roślin do form dostępnych i łatwo przyswajanych.

Stosowanie nadmiernych ilości nawozów mineralnych może prowadzić do niekorzystnych zmian nie tylko w glebie, ale również w środowisku. Dlatego coraz większe znaczenie zyskują metody rewitalizacji gleb, połączone z możliwością ograniczenia nawożenia mineralnego roślin. Jedną z nich jest stosowanie pożytecznych mikroorganizmów glebowych w połączeniu z żywieniem mineralnym i organicznym.

Pożyteczne mikroorganizmy glebowe nie są traktowane jako nawozy, jednak przez specyficzne oddziaływanie na korzenie roślin oraz na podłoże otaczające ich system korzeniowy istotnie wpływają na efektywność nawożenia. Bakterie glebowe Azotobacter chroococcum (Free N 100) w ciągu życia wiążą azot atmosferyczny, a w trakcie zamierania są źródłem tego składnika pokarmowego dla roślin. Bakterie Bacillus muscilaginosus (Free PK) przez swoje zdolności do przekształcania składników odżywczych niedostępnych dla roślin w formy przyswajalne wpływają na poprawę ich odżywienia
w fosfor, potas, wapń i składniki odżywcze. Z kolei Bacillus ameloliquefaciens (RhizoVital 42) zasiedla strefę korzeniową roślin oraz wpływa na wytwarzanie enzymów i innych związków wpływających na szybszy rozwój systemu korzeniowego, lepsze przyswajanie fosforu czy stymulację systemu odpornościowego roślin na stres biotyczny i abiotyczny.

Dodatkowo zastosowanie mikroorganizmów ogranicza organizmom patogenicznym dostęp do korzeni roślin, co minimalizuje ryzyko ich porażenia. Mikroorganizmy rozwijające się intensywnie wokół systemu korzeniowego nie tylko nie pozostawiają miejsca do rozwoju patogenów, ale również wydzielają związki, które mogą odstraszać lub zniechęcać do żerowania niektóre szkodniki, np. nicienie (Bacillus ameloliquefaciens – RhizoVital 42).

Do przesyłania informacji miedzy owadami w naturze często służą związki chemiczne przez nie wytwarzane. Feromony są wyczuwane przez owady z dalekich odległości, kilkudziesięciu, a nawet kilkuset metrów. Zwykle są specyficzne dla konkretnych gatunków lub gatunków bardzo blisko z sobą spokrewnionych. Dzięki swoim specyficznym cechom feromony wykorzystywane są w systemach monitoringu i diagnostyki.

Zastosowanie pułapek feromonowych:

1. Określenie obecności szkodnika na danym terenie (np. sadzie, winnicy, lesie).
2. Określenie wielkości populacji szkodnika.
3. Określenie terminu wylotu oraz szczytu lotu szkodnika.

Na system monitoringu przy użyciu pułapek typu DeltaStop składa się kilka elementów:

• dyspenser feromonowy – jest to niewielki koreczek, szczelnie zamknięty w specjalnie dopasowanym do niego opakowaniu. Dyspensery przechowywane w stanie zamrożenia, w nienaruszonym opakowaniu, nie tracą swojej użyteczności. Substancja (feromon), którą nasączony jest dyspenser jest niezwykle lotna, choć dla człowieka pozostaje niewyczuwalna, łatwo roznosi się w powietrzu,
• plastikowa pułapka typu DelaStop – w kształcie daszka, do wielokrotnego użytku,
• wymienne podłogi lepowe,
• drucik do zaczepienia pułapki oraz metka, na której należy opisać organizm, którego dotyczy pułapka.

Montaż pułapki:

1. Plastikową pułapkę należy złożyć tak, aby tworzyła daszek z podłogą.
2. Dyspenser feromonowy należy wyjmować z opakowania ostrożnie, najlepiej za pomocą pincety. Feromon nie jest szkodliwy dla człowieka, jednak substancja w nim zawarta jest na tyle lotna, że może przenosić się z palców na zewnętrzne części pułapki, lub rośliny sąsiednie w czasie montażu. Należy również pamiętać o dokładnym oczyszczeniu pincety oraz rąk po montażu każdego z feromonów w przypadku, gdy jednocześnie montujemy kilka pułapek.
3. Dyspenser należy zamontować w pułapce, np. na druciku. Ważne, aby dyspenser znajdował się w środku pułapki.
4. Do pułapki zamontować drucik, na którym później będzie można zawiesić pułapkę w sadzie.
5. Rozdzielić podłogi lepowe. Jedną z podług można zabezpieczyć kawałkiem folii do czasu jej użycia.
6. Podłogę lepową wsunąć do pułapki lepką stroną do góry.
7. Pułapka jest gotowa do zawieszenia.

Ilość i rozmieszczenie pułapek w sadzie:

Przed zamieszczeniem pułapek w sadzie należy je odpowiednio złożyć oraz zamontować dyspenser wyjęty bezpośrednio z opakowania, a na dnie pułapki zamontować podłogę lepową. Wysokość, na jakiej zawieszono pułapkę, może mieć decydujący wpływ na jakość jej działania. W sadach pułapki należy montować na wysokości oczu (około 160 cm nad ziemią), w winnicach w górnej części konstrukcji (około 120 cm nad ziemią), w uprawach polowych tak, aby otwór pułapki był na wysokości poziomu roślin. Jeżeli etykieta konkretnej pułapki nie mówi inaczej, pułapki należy stosować na jednorodnych obszarach (tzn. jednakowa roślina, jednakowy kształt terenu i warunki mikroklimatyczne), co najmniej 3 pułapki na danym obszarze (rys.1). Wiarygodne informacje dadzą pułapki rozmieszczone w odpowiedni sposób, przy zewnętrznych krawędziach i na środku obszaru (rys.2.).

Informacje o nalocie szkodników z zewnątrz pola zapewniają pułapki umieszczone na zewnętrznych krawędziach. Planując rozmieszczenie pułapek należy brać pod uwagę sytuację panującą
w poprzednich latach i zamieszczać pułapki w miejscach, gdzie wcześniej pojawiały się szkodniki (rys.3.). Kilka (1 – 6 pułapek) na 1 h można rozłożyć w przypadku, kiedy chce się określić występowanie ognisk szkodnika. W celu ograniczenia liczby pułapek należy umieścić je po przekątnej pola prostopadle do kierunku wiatru (rys.1.). Należy zachować odpowiednią odległość między pułapkami – co najmniej 50 m. Do monitoringu powierzchni małych (poniżej 1 ha), ogrodów, można stosować pułapki w odległościach mniejszych niż 50 m.

Termin wywieszania pułapek:

Pułapki należy wywiesić na tydzień przed teoretycznym rozpoczęciem lotu szkodnika. Termin wywieszenia pułapek jest bardzo ważny i wpływa na skuteczność działania pułapki. Terminy lotów szkodników są podawane w opisach ich biologii. Zaleca się stosować monitoring do końca sezonu (końca zbiorów).

Szkodnik	L. pokoleń	Przybliżony termin lotu osobników dorosłych	Termin zawieszania pułapek
zwójka siatkóweczka (Adoxophyes orana)	2	I pokolenie – druga i trzecia dekada maja II pokolenie – druga połowa lipca i w sierpniu	Na około tydzień przed spodziewanym lotem szkodnika
owocówka śliwkóweczka (Cydia funebrana)	2	I pokolenie – w pierwszej połowie maja II pokolenie – druga dekada lipca
owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella)	2	I pokolenie – w połowie maja II pokolenie – druga połowa czerwca
zwójka bukóweczka (Pandemis heparana)	2	I pokolenie – na początku czerwca II pokolenie – koniec drugiej połowy sierpnia
wydłubka oczateczka (Spilonota ocellana)	1	początek czerwca

Monitorowanie pułapek:

Pułapki, od momentu ich wywieszenia aż do końca lotu szkodnika, należy kontrolować codziennie,
a w dalszym okresie raz na 2 tygodnie. Należy dokładnie sprawdzać lepką podłogę pułapki
i dokładnie oznaczać znajdujące się tam owady, usuwać zanieczyszczenia i odłowione owady
z pułapki. Zużyte podłogi lepowe należy wymienić na nowe.

Dyspensery feromonowe należy wymieniać co 6 – 8 tygodni. Przy monitorowaniu szkodników, które pojawiają się w długim okresie, należy wymieniać dyspenser feromonowy wraz z podłogą lepową pułapki. Pod koniec sezonu należy usunąć lepowe podłogi i dyspensery, można je utylizować jako odpady komunalne. Należy zapisywać terminy wywieszania pułapek i zmian dyspenserów oraz prowadzić rejestr terminów, w których pojawiały się szkodniki.

Interpretacja dzienników połowowych:

Dane z pułapek należy zapisywać w formie tabel i przedstawiać je na wykresach. Tak zebrane informacje ułatwiają podjęcie decyzji o terminie zabiegu ochronnego. Określanie terminu zabiegu może bezpośrednio zależeć od danych z dzienników połowowych, takich jak loty samców. Informacje pozyskane z pułapek mogą służyć również do innych metod produkcji i kontroli (np. określania liczby składanych jaj). Szczegółowe zasady stosowania pułapek feromonowych zależne są od gatunku szkodnika. Pozwalają na określenie progów zwalczania szkodników, poza którymi walka z nimi nie będzie opłacalna ekonomicznie, a stopień nasilenia szkodnika nie będzie zagrażał produkcji.