Pasożytnicze błonkówki (Hymenoptera) – należą do najbardziej licznych gatunkowo rzędów owadów.Wśród nich dużą grupę stanowią
błonkówki pasożytnicze. Przedstawiciele tej grupy
często są uwalniani w uprawach lub występują w warunkach naturalnych, pełniąc
rolę czynnika ograniczającego populacje wielu szkodników. Zwykle są to małe
owady, niekiedy nie przekraczające
1 mm długości, ale zdarzają się także większe, nawet kilkucentymetrowe. Cechą
charakterystyczną błonkówek są dwie pary błoniastych skrzydeł połączonych
rzędami haczyków oraz przewężenie pomiędzy tułowiem a odwłokiem.
Do rodzin o największym znaczeniu w uprawach sadowniczych należą:
kruszynkowate (Trichogrammatidae) – należą do najmniejszych (0,4 – 0,8 mm), ale równocześnie najbardziej efektywnych błonkówek. Pasożytują wyłącznie na jajach owadów. W ochronie biologicznej roślin najczęściej wykorzystywane są kruszynki z rodzaju Trichogramma. Często tworzą biotypy przystosowane do lokalnych warunków, a więc do różnych gospodarzy. Ich samice składają swoje jaja do jaj innych owadów. Rozwój larw kruszynków odbywa się wewnątrz jaja ofiary. Cechą charakterystyczną jest ciemnienie zewnętrznej osłony jaj żywiciela pod koniec rozwoju tego pasożyta. Samice kruszynków odżywiają się pyłkiem i nektarem kwiatowym, a w ciągu życia mogą złożyć nawet do 300 jaj. W roku rozwija się kilka pokoleń tych pasożytniczych błonkówek.
Warto wiedzieć, że…
Spasożytowanie jaj szkodników przez kruszynki jest bardzo duże. W zależności od uprawy, w której zastosowano kruszynka, spasożytowanie jaj waha się od 50 do nawet 90%. Na uprawy wprowadza się tę pożyteczną błonkówkę w postaci spasożytowanych jaj żywicieli, umieszczonych w specjalnych kapsułkach lub kartonowych zawieszkach, a nawet stosuje się aplikację agrolotniczą.
mszycarzowate (Aphidiidae) – są to przede wszystkim pasożyty mszyc. Cały ich rozwój zachodzi wewnątrz gospodarza, włącznie z przepoczwarczeniem. Ciało spasożytowanych mszyc pęcznieje, staje się matowe i przybiera postać tzw. mumii.
Rozwój błonkówek mszycarzowatych zwykle przebiega szybciej niż rozwój ich żywicieli, dlatego spasożytowanie populacji szkodnika może wynosić nawet 100%.
oścowate (Aphelinidae) – to pasożyty mszyc, mączlików, czerwców. W sadach jabłoniowych najbardziej znanym przedstawicielem tej rodziny jest osiec korówkowy – Aphelinus mali (Hald.), który w latach trzydziestych XX wieku został przywieziony i introdukowany z USA do Europy w celu ograniczenia liczebności bawełnicy korówki (Eriosoma lanigerum).
Osiec korówkowy szybko zaadaptował się do naszych warunków
Jest bardziej odporny na niskie temperatury niż jego gospodarz – bawełnica korówka, przez co skutecznie ogranicza występowanie tego szkodnika.
Męczelkowate (Braconidae)
Kolejna ważna rodzina pożytecznych błonkówek pasożytująca larwy innych owadów, najczęściej motyli. Po zakończeniu rozwoju larwy błonkówek opuszczają ofiarę, a następnie budują owalne kokony, w których następuje przepoczwarczenie.
W uprawach sadowniczych możemy spotkać np. Macrocentrus marginator (Nee), pasożyta przezierników, czy Ascogaster rufidens (Wesm), pasożyta m.in. zwójki bukóweczki (Wesm.).
Gąsienicznikowate (Ichneumonidae)
Błonkówki z tej rodziny są bardzo aktywne i ruchliwe. Samice na końcu odwłoka zwykle posiadają długie pokładełko, przy pomocy którego umieszczają jaja wewnątrz ciał ofiar. Błonkówki te są parazytoidami gąsienic różnych motyli, m.in. zwójkówek i chrząszczy. Liczne gąsieniczniki pasożytują na szkodnikach drzew owocowych.
Gąsienice owocówki jabłkóweczki są pasożytowane przez przedstawiciela gąsienicznikowatych – Pristomerus vulnerator.
bleskotkowate (Chalcididae) – to pasożyty przede wszystkim poczwarek motyli i muchówek, rzadziej błonkówek i chrząszczy. Błonkówki z tej rodziny są bardzo małe, a długość ich ciała wynosi maksymalnie kilka milimetrów. Bleskotkowate są barwy czarnej z metalicznym zielonym lub niebieskim połyskiem ciała.
W sadach możemy spotkać Brachymeria minuta L., pasożyta namiotnika jabłoniowego.
DeltaSTOP
