Choroby

Sprawca choroby: Grzyb Podosphaera mors-uvae (Schw.) Berk. et Curt

Występowanie: Agrest, niektóre odmiany porzeczki czarnej, rzadko porzeczka czerwona

Opis: Grzybzimuje na porażonych pędach w postaci otoczni, z których wiosną uwalniają się zarodniki workowe będące źródłem infekcji pierwotnych. W ich wyniku pojawiają się pierwsze objawy choroby w postaci mączystego nalotu grzybni i łańcuszków zarodników konidialnych. Infekcji wtórnych dokonują zarodniki konidialne. Mogą one powodować gwałtowne rozprzestrzenienie się choroby, szczególnie podczas suchej i ciepłej pogody. Nasilenie choroby zależy również od wielkości źródła infekcji oraz podatności odmiany. Do podatnych odmian agrestu należą: Biały Triumf, Zielony Butelkowy, Rzeszowski, Żółty Triumf. Z kolei mało podatne odmiany to: Invicta i Hinnonmaki Rot.

Objawy: W początkowej fazie choroby pędy, liście wierzchołkowe i owoce agrestu pokrywają się mączystym nalotem grzybni i zarodników konidialnych. W okresie lata i jesieni nalot staje się wojłokowaty, brunatnieje i pojawiają się w nim czarne, drobne kuleczki – otocznie grzyba. Porażone pędy i liście są zahamowane we wzroście i zamierają, a pokryte plamami drobne owoce nie przedstawiają wartości handlowej. Na porzeczce czarnej infekcji ulegają głównie liście wierzchołkowe i pędy.

Profilaktyka:

• W celu ograniczenia źródła infekcji pierwotnych należy wycinać i usuwać z plantacji porażone pędy. Zabieg ten jest bardzo ważny na plantacjach, na których w poprzednim roku choroba występowała w dużym nasileniu.
• Do nowych nasadzeń należy wybierać odmiany odporne lub mało podatne na mączniaka.
• Unikać zachwaszczenia plantacji.
• Prawidłowo prześwietlać krzewy, aby nie dopuścić do zbytniego zagęszczenia roślin, które sprzyja rozwojowi choroby.
• Ograniczyć nawożenie, zwłaszcza azotowe.

Sprawca choroby: Grzyb Drepanopeziza ribis (Kleb.) Höhn.

Występowanie: Porzeczka, agrest

Opis: Choroba wysteruje w dużym nasileniu zwłaszcza w sezonach wilgotnych i chłodnych. Głównym źródłem infekcji pierwotnych są zarodniki workowe, tworzące się w owocnikach (apotecjach) na opadłych liściach. Zarodniki workowe uwalniają się w czasie opadów deszczu, w V i VI. Zarodniki konidialne, powstające w kilku generacjach, w miejscu plam, głównie na spodniej stronie liści, stanowią źródło masowych infekcji wtórnych. Patogen najlepiej rozwija się w temperaturze powietrza w zakresie 16 – 20°C, w trakcie opadów deszczu. W czasie suchej i upalnej pogody nie dochodzi do infekcji.

Objawy: Od połowy V pojawiają się na liściach drobne plamki, początkowo chlorotyczne, potem ciemnobrązowe. Plamki zlewają się w skupienia na brzegach liści. Na dolnej stronie blaszek liściowych tworzą się nabrzmienia – skupienia trzonków i zarodników konidialnych. Od początku VII silnie porażone liście żółkną i masowo opadają, co może prowadzić do całkowitej defoliacji. Na ogonkach liściowych oraz na niezdrewniałych częściach pędów mogą tworzyć się drobne nekrozy, a na owocach małe, suche, brunatne plamy. Silnie porażone owoce najczęściej opadają.

Profilaktyka:

• Należy wygrabiać i niszczyć porażone liście w celu ograniczenia źródła infekcji pierwotnych.
• Należy ograniczyć nawożenie azotowe.
• Nie powinno się dopuszczać do zbytniego zagęszczenia roślin.

Sprawca choroby: Grzyb Cronartium ribicola J.C. Fischer

Występowanie: Porzeczka czarna, sosna wejmutka

Opis: Choroba występuje na niektórych odmianach porzeczki czarnej. Na plantacjach odmian podatnych, takich jak: Ojebyn, Bona, Ben Lomond, Ceres może powodować przedwczesną defoliację. Sprawca choroby do przejścia pełnego cyklu rozwojowego potrzebuje dwóch żywicieli – porzeczki oraz sosny wejmutki. Źródłem infekcji liści porzeczek są zarodniki ognikowe (ecjospory), tworzące się na porażonych sosnach pięcioigielnych, które rozsiewają się późną wiosną i na początku lata. Po 2 – 3 tygodniach od infekcji na dolnej stronie liści grzyb wytwarza skupiska żółtopomarańczowych zarodników rdzawnikowych (uredospor). W miejscach występowania tych zarodników, w drugiej połowie lata, powstają brunatne wyrostki z teliosporami, które następnie kiełkują w podstawki, na których powstają zarodniki podstawkowe (basidiospory), infekujące igły sosen pięcioigielnych, np. wejmutki.

Objawy: Pierwsze objawy rdzy pojawiają się na przełomie VI i VII. Na górnej stronie liści rozwijają się chlorotyczne, z czasem brunatniejące plamki, w miejscu których, na dolnej stronie, można zauważyć pomarańczowe poduszeczki zawierające zarodniki rdzawnikowe – urediniospory. W drugiej połowie lata przybywa plam, które, zlewając się w duże skupienia, nadają dolnej stronie liści rdzawobrunatny odcień. Od końca VII tworzą się obok nich brunatne kłaczki (telia). Silnie porażone liście zasychają
i przedwcześnie opadają.

Sprawca choroby: Grzyb Puccinia caricina D. C. var. pringsheimiana (Kleb.) D.M.

Występowanie: Agrest, porzeczka czarna

Opis: Rdza porzeczkowo-turzycowo jest rdzą dwudomową, która na porzeczce i agreście rozwija stadium ognikowe. Dalsze stadia rozwojowe występują na turzycach. Choroba występuje lokalnie
i ma małe znaczenie ekonomiczne. Jej wystąpieniu sprzyja obecność podmokłych łąk i nieużytków
w pobliżu plantacji porzeczek.

Objawy: W IV i V na liściach, ogonkach liściowych, a także na owocach pojawiają się żółto-pomarańczowe, lekko wypukłe plamy. Tkanka w miejscu plam jest zdeformowana, posiada wyraźne nabrzmienia, na których grzyb tworzy żółto zabarwione ecja (ogniki). Porażone i zniekształcone owoce tracą swoją wartość handlową i zwykle wcześnie opadają.

Sprawca choroby: Grzyb Botryotinia fuckeliana (De Bary) Whetzel (stadium konidialne Botrytis cinerea Pers.)

Występowanie: Agrest, malina, truskawka, porzeczka

Opis: Grzyb jest polifagiem porażającym wiele gatunków roślin sadowniczych. Patogen zimuje na resztkach roślinnych oraz chwastach. Na wiosnę, w czasie chłodnej i wilgotnej pogody, obficie zarodnikuje, a zarodniki konidialne roznoszone są na rośliny wraz z prądami powietrza i kroplami deszczu. Choroba o bardzo dużej szkodliwości, szczególnie w lata z dużą ilością deszczu w czasie kwitnienia i zbiorów.

Objawy: Sprawca choroby poraża kwiaty, młode pędy, liście i owoce. Na porażonych organach pojawiają się początkowo chlorotyczne, a potem nekrotyczne, brunatne plamy, które mogą powodować zasychanie liści i wierzchołków pędów. Kwiaty brunatnieją i zasychają, a owoce gniją zarówno w okresie przedzbiorczym, jak i w czasie przechowywania czy transportu.W warunkach wysokiej wilgotności porażone organy pokrywają się charakterystycznym szarym nalotem trzonków
i zarodników konidialnych.

Sprawca choroby: Plasmopara viticola (Berk. & M.A. Curtis) Berl. & de Toni.

Występowanie: Winorośl

Opis: Choroba jest jedną z najgroźniejszych w winnicach uprawianych w klimacie umiarkowanym.

Sprawca choroby zimuje głównie w postaci tzw. oospor, czyli zarodników przetrwalnikowych, na opadłych liściach i częściach porażonych gron na powierzchni ziemi. Do utworzenia zarodni
i kiełkowania oospory wymagają obecności wody. Infekcji pierwotnych dokonują zarodniki pływkowe, które są uwalniane z zarodni i przenoszone na młode liście wraz z kroplami deszczu.
W uprawach pod osłonami patogen może przetrwać w formie grzybni w porażonych pąkach. Wtedy źródłem pierwotnych infekcji będą rozprzestrzeniane z wiatrem zarodnie – sporangia, w których,
w kropli wody, tworzą się zarodniki pływkowe infekujące rozwijające się liście.

Objawy: Na górnej stronie liści chlorotyczne plamy, często oleiste, o kanciastym kształcie, ograniczonym naczyniami blaszki liściowej, z czasem brunatniejące. Na dolnej stronie liści biały, filcowaty nalot w miejscu plam. Zainfekowane kwiatostany i młode grona brązowieją i zasychają,
a zawiązki jagód pokrywają się białym nalotem zarodnikującego grzyba. Jagody na gronach zainfekowanych na przełomie lata i jesieni stają się matowe i szaro-zielone (odmiany o jasnych owocach) lub różowo-czerwone (odmiany o ciemnych owocach), a na koniec brunatnieją. Choroba przyczynia się do przedwczesnej defoliacji pędów i prowadzi do zmniejszenia zawartości cukru
w owocach oraz ogólnego spadku plonu.

Sprawca choroby: Grzyb Didymella applanata (Niessl) Sacc.

Występowanie: Malina

Opis: Wiosną źródłem infekcji pierwotnych są zarodniki workowe uwalniane z pseudotecjów powstałych na porażonych w poprzednim roku pędach. Zwykle pod koniec IV w warunkach wysokiej wilgotności powietrza zarodniki dokonują infekcji nowo wyrosłych pędów malin. Miejscem infekcji najczęściej jest podstawa ogonków liściowych w dolnych partiach pędów, gdyż tam najdłużej utrzymuje się woda. W połowie lata pojawiają się zarodniki konidialne, które stanowią źródło infekcji wtórnych. Chore pędy stają się bardziej podatne na przemarzanie, wskutek czego może wystąpić ich masowe zamieranie wczesną wiosną.

Objawy: Pierwsze objawy choroby widoczne są zwykle w VI. Wokół pąków, u nasady liści bocznych, tworzą się brunatno-fioletowe plamy. Wraz z rozwojem choroby przebarwienia powiększają się,
z czasem przyjmując szare zabarwienie i obejmują cały obwód pędu.W połowie lata i jesienią na powierzchni szarych plam pojawiają się drobne, czarne punkty − będące ujściami piknidiów (owocniki stadium konidialnego) lub pseudotecjów (owocniki stadium doskonałego).Silnie porażone pędy są zahamowane we wzroście, a ich pąki zasychają. Kora dwuletnich pędów jest silnie spękana i łuszczy się.

Sprawca choroby: Grzyb Leptosphaeria coniothyrium (Fuckel) Sacc., anamorfa: Coniothyrium fuckelii Sacc.

Występowanie: Malina

Opis: Grzyb przez cały sezon wegetacyjny zakaża pędy przez wszelkiego rodzaju uszkodzenia kory. Sprawca choroby zimuje w postaci grzybni w porażonych tkankach pędów i na czopach pozostałych po wycięciu dwuletnich pędów. Głównym źródłem infekcji są zarodniki konidialne wytwarzane
w piknidiach na porażonej tkance. Do infekcji dochodzi poprzez wszelkiego rodzaju zranienia, a także uszkodzenia pędu związane z żerowaniem szkodników, np. pryszczarka namalinka łodygowego.

Objawy: Objawy choroby w roku infekcji są zwykle mało widoczne. W dużym nasileniu ujawniają się dopiero w drugim sezonie. Wiosną powstają nekrozy u podstawy dwuletnich pędów. W okresie kwitnienia i dojrzewania owoców liście brunatnieją, kwiatostany i owoce zasychają, a porażone pędy gwałtownie zamierają. Na martwej korze tworzą się czarne, kuliste piknidia, z których w warunkach wysokiej wilgotności powietrza wydostają się zarodniki konidialne w formie wycieku. Zaschnięta „wydzielina” tworzy na korze charakterystyczny czarny osad. Podobne objawy można zaobserwować także wiosną na czopach pozostałych po wycięciu pędów. Na nich grzyb wytwarza czarne owocniki stadium doskonałego – pseudotecja, z których uwalniane są zarodniki workowe.

Sprawca choroby: Grzyb: truskawka –Podosphaera macularis (syn. P. aphanis) (Wallr.) Braun & Takam (stadium konidialne Oidium fragariae Harz.); borówka wysoka –Microsphaera vaccinii  (Schwein.) Cooke & Peck; malina –Podosphaera macularis (Wallr.) Braun & Takam; anamorfa: rodzaj OidiumLink; winorośl – Uncinula necator(Schw.) Burr.

Występowanie: Truskawka, malina, borówka wysoka, winorośl

Opis: Mączniaki prawdziwe, w przeciwieństwie do mączniaków rzekomych, nie powodują szybkiego zamierania porażonych tkanek. Najczęstszym źródłem pierwotnych infekcji jest zimująca grzybnia w pąkach, a niekiedy także zarodniki workowe rozwijające się w zimujących owocnikach (kleistotecjach) na powierzchni zainfekowanych organów. Źródłem infekcji wtórnych są liczne zarodniki konidialne wytwarzane na powierzchni grzybni patogenu. Zarodnikowaniu i rozprzestrzenianiu zarodników grzyba sprzyja ciepła i sucha pogoda.

Objawy: Na wszystkich porażonych roślinach występuje białoszary, mączysty nalot.

Truskawka – w II połowie V, głównie na dolnej stronie liści pojawia siębiałoszary, mączysty nalot, złożony z grzybni i zarodników konidialnych. Na truskawkach uprawianych pod osłonami nalot obserwowany jest po obu stronach blaszki liściowej. Najbardziej porażone liście zwijają się łódkowato ku górze. Brzegi liści czerwienieją lub pojawiają się czerwonobrunatne plamy na blaszce, w miejscu których z czasem tkanka liścia zamiera. Porażone kwiaty obumierają, a zawiązki owoców są zdeformowane, drobne, słabo wybarwione i często zasychają. Owoce, które są zakażone krótko przed zbiorem, pokrywają się mączystym nalotem.

Borówka wysoka – choroba występuje lokalnie na podatnych odmianach borówki wysokiej, np. Blueray, Herbert i Jersey. Objawy występują głównie na pędach i liściach. Na liściach tworzą się czerwone plamy, a mączysty nalot może wystąpić na całych liściach.

Malina – choroba występuje rzadko, głównie na podatnych odmianach maliny, np. Latham, Glen Clova. Objawy występują zwykle na liściach – na ich górnej stronie pojawiają się jasnozielone plamy, a na spodzie biały, mączysty nalot. Przy silnym porażeniu przyrosty pędów są długie i wąskie, ze skarłowaciałymi liśćmi, wygiętymi ku górze. Owoce pokrywają się mączystym nalotem grzybni.

Winorośl – początkowo bladozielone kilkumilimetrowe plamy o matowej powierzchni po obu stronach blaszki liściowej. Potem charakterystyczny, mączysty, biały nalot. Młode liście ulegają zniekształceniu i karłowaceniu. Najsilniej porażone liście brunatnieją i opadają. Owoce pokrywają się brudnobiałym nalotem grzybni, pękają, a odmiany ciemno-owocowe nieprawidłowo się wybarwiają, czasem na skórce widoczna jest charakterystyczna siateczka. Zainfekowane niezdrewniałe pędy stają się brązowo-czarne, a w okresie spoczynku rośliny czerwono-brązowe.

Sprawca choroby: GrzybVerticillium dahliae Kleb.

Występowanie: Truskawka, malina

Opis:  Sprawca choroby zimuje w glebie w postaci grzybni oraz mikrosklerocjów, które w obecności rośliny żywicielskiej kiełkują i infekują korzenie przez włośniki, szczególnie w miejscach uszkodzonych przez owady lub nicienie. Patogen może także zostać zawleczony na plantację wraz z porażonymi sadzonkami, resztkami roślinnymi, glebą i wodą.  Rozprzestrzenianiu choroby sprzyja temperatura od 12° do 30°C i nawadnianie roślin. Czasami wertycylioza występuje w formie latentnej, bez wyraźnych objawów  i ujawnia się dopiero w okresie suchej i upalnej pogody.

Objawy:

Malina – na liściach między nerwami powstają żółte smugi, które z czasem brunatnieją. Brzegi liści zawijają się ku górze.Rośliny więdną i z czasem zamierają.Na przekroju podłużnym porażonych pędów można zaobserwować brunatne zabarwienie drewna. Owoce pochodzące z porażonych roślin drobnieją.

Truskawka – więdnięcie i zamieranie obejmuje początkowo najstarsze liście, a w dalszej kolejności całe rośliny. Grzyb poraża korzenie. Na przekroju korony powstają ciemne plamki lub smugi porażonych naczyń. U podstawy ogonków liściowych często widoczna jest charakterystyczna  pomarańczowa nekroza, a na przekroju podłużnym widoczne jest zbrązowienia naczyń. Patogen infekuje również rozłogi truskawki.

Sprawca choroby: Lęgniowce z rodzaju Phytophthora, np. P. rubi (do niedawna Phytophthora fragariae var. rubi W.F. Wilcox & J.M. Duncan 1993, organizm kwarantannowy wg EPPO, lista A2),
P. cactorum, P. erythroseptica, P. megasperma, P. citricola, P. cryptogea, P. drechsleri

Występowanie: Malina

Opis: Patogen zimuje w postaci oospor w glebie i zachowują swój potencjał infekcyjny przez wiele lat.  Wiosną oospory kiełkują i wytwarzają zarodnie (sporangia), z których w obecności wody uwalniane są zarodniki pływkowe. Dzięki wiciom pływki mogą przemieszczać się w wodzie pomiędzy przestworami między cząstkami gleby. Po dotarciu do korzeni roślin – infekują je. Choroba na plantacji pojawia się placowo, najpierw w obniżeniach terenu, w miejscach ze stojącą wodą. Intensywne nawadnianie oraz gleby zwięzłe i źle zdrenowane sprzyjają infekcjom. Podczas upalnej i suchej pogody rozwój choroby może zostać czasowo zatrzymany.

Objawy: Na pędach, najczęściej młodych, liście żółkną i czerwienieją. Wierzchołki najsilniej porażonych pędów wyginają się często na kształt pastorału i gwałtownie więdną. Zainfekowane rośliny mają mało przyrostów, a na dwuletnich pędach pąki wierzchołkowe zamierają. Owoce są drobne. Liście żółkną, zawijają się ku górze i zasychają, pozostając na porażonych pędach.
U podstawy chorych pędów widoczna jest ciemnobrązowa lub fioletowa zgnilizna. Korzenie gniją, a ciemna, zgniła tkanka wyraźnie odcina się od zdrowej części korzenia.